Pijnboom of poortwachter?

door Ed Hupkens

De straat Pijnappelsche Poort verbindt het Hinthamereinde 21-25 met de Oostwal 12-14. Het steegje bevindt zich op de plek van de voormalige stadspoort Pijnappelsche Poort, en is er naar vernoemd. Deze belangrijke toegangs- en verdedigingspoort, ook wel de (eerste) Hinthamerpoort genoemd, bevond zich aan de route vanuit en naar Hintham, Rosmalen en Grave.

De poortlocatie was ter hoogte van de huidige Hofstad en het Sint Andriesstraatje. De herkomst van de poortnaam Pijnappelsche Poort is onduidelijk. Misschien verwijst de naam naar het vlakbij gelegen huis Den Pijnappel. Andere bronnen spreken over een poortwachter Pijnappels of verwijzen naar stenen pijnappels die de poort gesierd zouden hebben. De poort behoorde - net als de gehele Noordwal en Oostwal - bij de eerste, grote stadsuitleg en werd begin 14e eeuw voltooid. Nadat het hele gebied rondom het Hinthamereinde omstreeks 1500 bij de stad was toegevoegd, werd een nieuwe Hinthamerpoort gebouwd ongeveer ter hoogte van de voormalige Watertoren. De Pijnappelsche Poort verloor daarmee haar functie en werd daarna Hinthamerbinnenpoort genoemd. Toch bleven zowel de poort, de stadsmuur als de stadsgracht nog lange tijd intact. Zij functioneerden als een tweede verdedigingsring. Pas in 1723 werd de poort wegens bouwvalligheid gesloopt. Korte tijd later werd ook de stadsgracht met slib en straatvuil dichtgegooid. Oktober 1995 werden de fundamenten van de Pijnappelsche Poort teruggevonden. Archeologisch onderzoek liet zien dat de poort gebouwd was op een rechthoekige grondslag met daaronder een doorgang. Het vertoonde daarmee grote gelijkenis met de Orthenpoort aan de Noordwal en de Koepoort aan de Westwal. Het teruggevonden muurwerk was in Vlaams verband gemetseld en kon daarom eind 13 eeuw gedateerd worden. Opmerkelijk is, dat de H. Kruispoort op de hoek van de Kuipertjeswal en Vughterstraat tot dezelfde stadsuitbreiding behoorde, maar dat men bij de aanleg hier teruggreep op hoefijzervormige torens. Bij de nieuwbouw in 1998 hebben enkele bewoners met historisch besef aan de Straatnamencommissie verzocht de naam Pijnappelsche Poort te behouden. Dat verzoek werd ingewilligd. Het verzoek van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch om de nog aanwezige muurresten zichtbaar te maken, vond geen gehoor. Wel zijn de contouren van de voormalige stadsmuur zichtbaar gemaakt in de bestrating door middel van anders gekleurde straatstenen. De huidige straat Pijnappelsche Poort heeft een recht beloop en eindigt op een pleintje. Aan de kant Hinthamereinde is een afsluitbare ijzeren poort.

Stadsblad woensdag 21 augustus 2013 | 5

Pijnappelsche Poort

De Hofstad

Pijnboom of poortwachter?

Op deze pagina